Utangulizi
Makamu wa Rais wa kwanza wa Sudan Kusini, Riek Machar, ametajwa rasmi kuwa na mashtaka ya uasi (treason) pamoja na mauaji na uhalifu dhidi ya ubinadamu. Taarifa hiyo imetolewa na Waziri wa Sheria wa nchi. Aidha, ilielezwa kuwa Machar anakabiliwa na mashtaka mengine makubwa.
Machar amekuwa kwenye kizuizi cha nyumba (house arrest) tangu Machi mwaka huu. Serikali ya mpito inadai alihusika katika shambulio la militia dhidi ya vikosi vya serikali.
Mashtaka Yanayomkabili
Mashtaka dhidi ya Machar na watu saba wenzake ni pamoja na:
- Uasi
- Mauaji
- Uhalifu dhidi ya ubinadamu
- Uhuishaji wa mashambulio, uhujumu, na uharibifu wa mali ya umma na kijeshi
Kwa mujibu wa serikali, shambulio lililotokea Machi kwenye kambi ya jeshi huko Nasir, Jimbo la Upper Nile, lilitekelezwa na militia “White Army”. Inadaiwa kwamba kundi hilo lilihamasishwa na viongozi wa SPLM/A-in Opposition (SPLM-IO) wakiongozwa na Machar.
Katika tukio hilo, zaidi ya wanajeshi 250 walifariki. Vifo hivyo vilihusisha pia maafisa wakuu wa jeshi pamoja na jenerali mmoja. Zaidi ya hayo, helikopta ya Umoja wa Mataifa ilishambuliwa ilipojaribu kutoa msaada, na rubani wake aliuawa.
Kuzimwa Kazi na Athari ya Kisiasa
Mnamo tarehe 12 Septemba 2025, Rais Salva Kiir Mayardit alitangaza kusimamishwa kazi kwa Machar. Hatua hiyo ilichukuliwa mara baada ya kufunguliwa mashtaka. Vilevile, wanasiasa wengine waliotajwa, akiwemo Waziri wa Mafuta Puot Kang Chol, walisimamishwa kazi.
Hali hii imechochea mvutano mkubwa wa kisiasa nchini Sudan Kusini. Kwa sababu makubaliano ya amani ya mwaka 2018 yalitegemea ushirikiano wa karibu kati ya Machar na Kiir, kusimamishwa kwake kumeibua hofu mpya ya mzozo wa ndani.
Mwitikio na Changamoto za Sheria
Kwa upande mwingine, chama cha SPLM-IO kimepinga vikali mashtaka hayo. Wameeleza kwamba ni njama ya kisiasa ya kumdhoofisha Machar na kuwatisha wafuasi wake.
Mashirika ya haki za binadamu yamesisitiza kwamba kesi hii lazima ifanyike kwa uwazi. Pia yameitaka serikali kuheshimu haki za Machar kama mshtakiwa. Hata hivyo, wapo wanaoona taasisi za sheria zinakabiliwa na shinikizo la kisiasa.
Hatari ya Kurudi kwa Vita
Kwa sasa, woga mkubwa umetanda miongoni mwa wananchi. Wengi wanaamini kwamba kusimamishwa kwa viongozi muhimu, kuchelewa kwa uchaguzi, na kutotekelezwa kwa makubaliano ya amani kunaweza kurudisha vita vya wenyewe kwa wenyewe.
Aidha, wadau wa kimataifa wameonya kuwa Sudan Kusini inaweza kupoteza mafanikio yaliyopatikana kupitia makubaliano ya amani ya 2018. Hatua hiyo inaweza kudhoofisha pia uthabiti wa eneo zima la Afrika Mashariki.
Hitimisho
Kwa kifupi, mashtaka dhidi ya Riek Machar yanaonyesha azma ya serikali ya Juba kuimarisha usalama na mamlaka yake. Hata hivyo, ikiwa kesi haitaendeshwa kwa haki, basi inaweza kusababisha mvutano wa kisiasa Sudan Kusini. Ni muhimu kwa jamii ya kimataifa na wananchi kufuatilia mwenendo huu kwa karibu, ili kuona kama haki itatekelezwa au itatumika kama chombo cha kisiasa.